آزادیستان مملکتی ؛ گونئی آذربایجان میلّی حؤکومتی
(1920-جی ایل آوریل - سپتامبر)
بیرینجی دونیا ساواشینین دوغوردوغو تاریخی شراییطده، قوزئی آذربایجاندا اولدوغو کیمی، گونئی آذربایجاندا دا خالق اؤز میلّی دؤولتچیلیک عنعنهلرینین دیرچلیشی اوغروندا موباریزه یه قالخدی.
ساواش ایللرینده ایران اراضیسی، او جوملهدن اؤلکهنین قوزئی-باتیسینی احاطه ائدن گونئی آذربایجان تورپاقلاری دا خاریجی دؤولتلرین حربی عملیات مئیدانینا چئوریلمیشدی. ایران ایرتیجاسی و یادائللی ایشغالچیلارین آغالیغی خالقین اونسوز دا آغیر اولان وضعیتینی، اؤلکه داخیلینده کی ضیدیتلری سون حدّه چاتدیرمیشدی. روسیهده فوریه اینقیلابی نتیجهسینده تزار موطلقیتی دئوریلسه ده روس قوشونلاری هله ده گونئی آذربایجانی ایشغال آلتیندا ساخلاییردیلار. شاهلیق رژیمینه و خاریجی ایشغالچیلارا قارشی بوتون ایرانی احاطه ائدن خالق حرکاتی، آنایاسالی قورولوش و دموکراتیک دییشیکلیکلر اوغروندا موباریزه، چوخ چکمهدن، گونئی آذربایجاندا میلّی آزادلیق حرکاتی کاراکتری آلماغا باشلادی.
روسیهده باش وئرن حادیثهلر، آذربایجانین قوزئیینده آزادلیق حرکاتینین غلبهسی، میلّی دؤولتچیلیک عنعنهلرینین دیرچلیشی و آذربایجان خالق جومهوریتینین حیاتا کئچیردیگی ایصلاحاتلار اؤلکهنین گونئیینده میلّی آزادلیق حرکاتینی داها دا قووّتلندیردی.
گونئی آذربایجاندا میلّی آزادلیق حرکاتینا 1905-1911-جی ایللر ایران اینقیلابینین فعال ایشتیراکچیسی اولان شیخ محمد خیابانی (1879-1920) باشچیلیق ائدیردی.
آردینی اوخو/ Ardını oxu